Sandwich Generation – วัยเดอะแบกที่ต้องบริหารสุขภาพจิตและสุขภาพการเงินให้ดี
Sandwich Generation (กลุ่มคนแซนด์วิช) คือใคร?
คำว่า Sandwich Generation ถูกใช้ครั้งแรกในปี ค.ศ. 1981 โดย Dorothy Miller นักสังคมสงเคราะห์ชาวอเมริกัน เพื่ออธิบายกลุ่มคนวัยทำงานอายุประมาณ 30–50 ปี ที่ต้องรับผิดชอบดูแลทั้งพ่อแม่สูงวัยและลูกที่ยังไม่สามารถพึ่งพาตัวเองได้ไปพร้อมๆกัน คนกลุ่มนี้จึงเปรียบเสมือน “ไส้ของแซนด์วิช” ที่อยู่ตรงกลางระหว่างชีวิตของสองรุ่น และต้องเผชิญกับแรงกดดันและภาระมหาศาล ทั้งในด้านการเงิน เวลา และอารมณ์ — กลายเป็นช่วงชีวิตที่ท้าทายที่สุดของหลายคนในยุคที่สังคมกำลังเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากร
1. รับผิดชอบหลายชีวิตพร้อมกัน ต้องดูแลทั้งลูก พ่อแม่สูงวัย และค่าใช้จ่ายของตัวเอง เช่น ค่าศึกษา ค่ารักษาพยาบาล ผ่อนบ้าน รถ และเก็บเงินเกษียณ ทำให้รายจ่ายสูงแต่รายได้เท่าเดิม หากไม่วางแผนเสี่ยงเป็นหนี้หรือเงินไม่พอใช้ในอนาคต
2. คนในวัย Sandwich Generation อยู่ในช่วงอายุ 30–50 ปี ซึ่งเป็น “กลางทาง” ของชีวิตการทำงาน ถึงแม้ยังพอมีเวลาในการออมและลงทุนเพื่ออนาคต แต่ไม่มากพอที่จะผลัดวันประกันพรุ่งได้อีกต่อไป หากไม่เริ่มวางแผนการเงินในช่วงเวลานี้ จะเสี่ยงไม่มีเงินเพียงพอสำหรับใช้หลังเกษียณ การเริ่มต้นช้านอกจากต้องออมในสัดส่วนที่มากขึ้น ยังอาจพลาดโอกาสการเติบโตของเงินลงทุนในระยะยาวและสร้างความมั่งคงให้ตัวเองและครอบคัว
3. หากมีเหตุฉุกเฉินจะทำให้พังทั้งระบบ เช่น พ่อแม่ล้มป่วยหนัก หรือลูกต้องย้ายโรงเรียนกระทันหัน หากไม่มีเงินสำรองหรือประกัน จะต้องถอนเงินเก็บหรือเงินลงทุนออกมาใช้ อาจสร้างความเสี่ยงเสียแผนเกษียณหรืออนาคตลูก
4. ต้องวางแผนระยะสั้น-กลาง-ยาวในเวลาเดียวกัน แผนระยะสั้นคือค่าใช้จ่ายรายเดือนของครอบครัว แผนระยะกลาง เช่น ค่าเทอมลูก ค่าดูแลพ่อแม่ และแผนระยะยาวคือ เงินเกษียณ เงินออมยามชรา
- ทำความเข้าใจภาระ เริ่มจากการสำรวจรายรับ รายจ่าย และภาระหนี้สินทั้งหมด เพื่อประเมินความสามารถในการใช้จ่ายและวางแผนการเงินให้เหมาะสม
- วางแผนงบประมาณ จดบันทึกรายรับรายจ่ายประจำวัน จัดลำดับความสำคัญและตัดรายจ่ายที่ไม่จำเป็นออกไป
- ออมเงินสำรองเผื่อฉุกเฉินอย่างน้อย 3 – 6 เท่าของค่าใช้จ่ายต่อเดือน เพื่อรองรับเหตุการณ์ไม่คาดฝัน รวมถึงควรทำประกันเพื่อช่วยลดความเสี่ยง
- วางแผนภาษีเพื่อลดภาระและเพิ่มเงินออม ใช้สิทธิประโยชน์ทางภาษีอย่างคุ้มค่า เช่น ค่าลดหย่อนภาษีบุตร ค่าลดหย่อนสำหรับเลี้ยงดูบิดามารดา การลงทุนในกองทุนลดหย่อนภาษี เช่น กองทุนรวมเพื่อการเลี้ยงชีพ (Retirement Mutual Fund หรือ RMF) กองทุนรวมไทยเพื่อความยั่งยืน (Thai ESG) ประกันควบการลงทุน ฯลฯ ซึ่งถือเป็นการออมเงินในระยะยาวด้วย
- วางแผนการลงทุนที่เหมาะสม ซึ่ง “การลงทุน” มีหลายรูปแบบ เช่น การซื้อทองรูปพรรณ ทองแท่ง หรือที่ดินเก็บไว้ การซื้อพันธบัตรรัฐบาล หุ้นกู้ หุ้น หรือหลักทรัพย์อื่น ๆ ซึ่งทุกการลงทุนมีความเสี่ยง จึงต้องศึกษาข้อมูลและพิจารณาอย่างเหมาะสม แต่ ‘ความเสี่ยง’ ในมุมการลงทุนไม่ใช่เรื่องลบเสมอไป เพราะการไม่ลงทุนเลย หรือวางเงินไว้ผิดที่ อาจทำให้เราไปไม่ถึงเป้าหมาย และมีเงินไม่พอใช้ในบั้นปลายของชีวิต
อย่าลืมดูแลใจ — สุขภาพจิตสำคัญไม่แพ้การเงิน
- ยอมรับและเข้าใจบทบาทของตนเอง เข้าใจว่าตัวเองกำลัง “รับบทหนัก” หลายด้าน ไม่จำเป็นต้องสมบูรณ์แบบในทุกเรื่อง ไม่เปรียบเทียบครอบครัวตนเองกับครอบครัวอื่น หรือกับตนเองในอดีต และยอมรับว่าการขอความช่วยเหลือไม่ใช่ความล้มเหลว แต่คือความเข้มแข็ง
- บริหารจัดการความเครียดอย่างมีสติ อาทิ ฝึกสติ (Mindfulness) เช่น การหายใจลึก ๆ การอยู่กับปัจจุบัน, เลือกทำกิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลาย เช่น ออกกำลังกาย ฟังเพลง อ่านหนังสือ และหลีกเลี่ยงพฤติกรรมหลีกหนีที่ไม่ดี เช่น กินเหล้า เล่นมือถือทั้งวัน หรือละเลยตัวเอง
- จัดสรรเวลาให้ตัวเองอย่างจริงจัง กำหนดเวลาส่วนตัวอย่างน้อยวันละ 15–30 นาที สำหรับการพักผ่อนหรือกิจกรรมที่ชอบ วางตารางชีวิตให้สมดุลระหว่างงาน–ครอบครัว–ตัวเอง และอย่าละทิ้งความสุขเล็ก ๆ เช่น การได้คุยกับเพื่อน การออกไปเดินเล่น
- เปิดใจพูดคุยไม่เก็บทุกอย่างไว้คนเดียว การพูดคุยกับคู่ชีวิต ลูก หรือพ่อแม่อย่างจริงใจ ถึงความเหนื่อยและสิ่งที่ต้องการ การสื่อสารเพื่อ “ขอความร่วมมือ” แทนที่จะ “รับทุกอย่างไว้คนเดียว” หรือหากรู้สึกหนักมาก ควรปรึกษานักจิตวิทยา หรือนักบำบัดมืออาชีพ
- สร้างเครือข่ายสนับสนุน การเข้าร่วมกลุ่มคนวัยเดียวกัน เช่น กลุ่มคนดูแลพ่อแม่ กลุ่มพ่อแม่ลูกวัยเรียน ฯลฯ การแชร์ประสบการณ์ แลกเปลี่ยนวิธีการจัดการกับความเครียด และการรับรู้รู้ว่า “เราไม่ได้อยู่คนเดียว” ก็จะช่วยคลายความกดดันได้มาก
- การดูแลร่างกายควบคู่กับจิตใจ การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอจะช่วยหลั่งสารเอ็นดอร์ฟินที่ดีต่อจิตใจ การนอนหลับให้เพียงพอเพราะการพักผ่อนน้อยจะทำให้จิตใจอ่อนแอลง และกินอาหารที่มีประโยชน์
ข้อมูลอ้างอิง
https://www.ffwthailand.net/ffw-in-focus/sandwich-generation-nesdc/
https://thematter.co/social/sandwich-generation/171499
https://bbrfoundation.org/blog/caught-between-mental-health-tips-sandwich-generation
https://www.verywellmind.com/caregiver-support-caregivers-and-stress-relief-3144520
https://www.set.or.th/th/education-research/education/happymoney/knowledge/article/128-tsi-sandwich-generation-financial-stability
